Tefekkür – ü Mevt

Kur’an çeşitli surelerde ölüm gerçeğine vurgu yapmaktadır. İlahi mesaja göre, kendisinden kaçılan ölüm herkese erişecektir.(2) Kişilerin müseyyed kaleler içerisinde dahi bulunmaları ölümü engelleyemeyecek, ölüm meleği orada da onları bulup can emanetini alacaktır.(3) Dahası bütün canlılar ölümü tadacaktır.(4) Ölümün böylesine canlı olarak islenmesi ister istemez akla ölüm ötesi hayati, yani ahireti getirmektedir. Allah’a kulluğu esas alıp, onun haricindeki dolaylı veya dolaysız, maskeli veya maskesiz bütün putları reddeden İslam için ahiret hayatı, dünya hayatinin gelir geçerliğine göre asıldır ve gerçek kalınacak yerdir.(5) Dünya nimetlerine oranla daha faydalıdır.(6) Buna karşılık dünya hayatı oyun, eğlence, süs, bos şey, mal ve evlat artırımından ibaret olan mahaldir.(7) Elde bulunan dünyalıklarla gururlanmadır.(8)Kendisine adlanılmaması gereken şeydir.(9) Bütün bu süreci yaşayacak olan insanlar, malın ve evladın fayda vermeyeceği o sadece salim bir kalbin fayda vereceği güne getirilecek,(10) kendisinden habersiz bir yaprağın daha yeryüzüne düşmediği(11) açığa vurulana da, açığa vurulmayıp gizlenenlerin hepsine de vakıf olan(12) Cenâb-ı Hakk tarafından hesaba çekilecektir. Öyleyse her nefsin Allah’tan korkması ve yarın için ne hazırladığına bakması gerekir.(13)

İnsanın yarın için ne hazırladığına bakması, o güne karşı hazırlıklı olabilmesi, o günün sık sık anılması yani tefekkür-ü mevt yapmasıyla mümkün olur. Ölümün sık sık anılması kulun mutlak gerçekten kopmamasına, kulun nefsini tanımasına ve böylelikle Rabbini tanımasına vesile olur. Böylelikle tefekkür-ü mevt can ile cananı buluşturan kutsi bir rabıta, ibresi sadece ballar balını gösteren bir pusula olur. Aksi halde kutsi amaçlar için yaratılan,(14) gerçekte dünyadan nasibi sadece kapuska kefen, isli bir kazan ve çürük bir teneşir(15) olan insanoğlunun kendisini bilerek veyahut bilmeyerek bir hiç uğruna heba etmesidir.

Ölümü karanlığa bir daha düşmemek olarak algılayan, yüzleri ve gönülleri Allah’ın nuruyla parlayan, zamanın bir türlü unutturamadığı güzeller, tefekkür-ü mevti adeta gülü koklamak gibi addedmişlerdir. Beden bineğinden sıyrılmanın, hayal alemden çıkarak gerçekle kucaklaşmanın anahtarıdır ölüm. Mevlânâ (k.s), “Ben tenden soyundum, o hayalden. Şimdi; kavuşmanın bahçelerinde salınıp geziyorum.”(16) diyerek bu durumu dile getirir. Canı canan için verebilecek olan aşık için aslolan vuslattır. Öyleyse sabırsızlıkla çekilen bu günü ve bu günün sahibini hatırlatan her şey seven için matem değil aksine neşe kaynağıdır. O gün ise sevgililerin buluşma günüdür. Mevlânâ o günü şöyle tasvir eder: “Cenazemi görünce ayrılık ayrılık deme. Buluşma, görüşme zamanım, o vakittir benim. Beni toprağa tapsirinca elveda elveda deme sakın. Mezar, cennetler topluluğunun penceresidir. Dolunmayı gördün ya, doğmayı da seyret. Güneşle aya guruptan ne ziyan gelir ki? Sana dolunmak görünür ama doğmaktır o. Mezar, hapishane gibi görünür ama ruhun kurtuluşudur. Hangi tohum yere ekildi de çıkmadı? Niçin insan tohumu hakkında yanlış sanıya düşersin.”

Tefekkür-ü mevt ötelerin ötesini görmek isteyen, gaybe iman etmiş, bunun yanında kendisini diğer canlılardan ayırt eden akıl nimetini başkalarının tekeline teslim etmeden işleten kimselerin kâridir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v)’e mü’minlerin en akıllıları kimlerdir diye sorulduğunda; “Ölümü en çok hatırlayan ve ölüm sonrasına en iyi hazırlığı yapanlardır.”(17) diyerek cevaplaması bu durumu teyit eder. Ayrıca Rasülullah’ın huzuruna gelip, kendisi için nasihatte bulunmasını isteyen Ömer (r.a) için; “Ölüm sana vaiz olarak yeter.” buyurması, ölümün sık sk anılmasına ilişkin sürekli telkinleri kabir ziyaretlerinin yapılmasını isteyerek, bu ziyaretin ahireti hatırlatacağını(18) ifade etmesinin altında, insanın mutlak gerçek olan ölüm olgusundan gafil olarak, dünyaya ve dünyalığa ram olmasının önüne geçme fikri yatmaktadır. Kalbin katılaşmasından (kasvetinden) şikayetçi olan bir kadın için, Hz. Aişe validemizin, “Ölümü çok an ki kalbin yumuşasın.”(19), ayrıca bu hususa ilişkin olarak Hasan Basrî (r.a)’ye atfen: “Ölüm, dünyanın bütün kötülüklerini ortaya çıkardı da akıl sahipleri için dünyalık hususunda sevinç namına bir şey bırakmadı.”(20) sözlerine kaynaklarda yer verilmektedir. Kimileri için marjinal gelebilecek olan bu sözleri bu alanda zirveyi yakalayan üstadların geriden gelen nesillere, yani bizlere bıraktıkları altın mesajlar olarak kabullenip, değerlendirmek gerekir.

Ölüm, boyacı küpüne düşüp kendileri tavus kuşu zanneden çakalların(21), yavuz hırsız misali gerçek tavus kuşlarını bastırdığı şu dönemde, foyaların ortaya çıkıp boyaların döküldüğü, kutsi değerlere geçirilen kanlı dişlerin teker teker söküldüğü hesaplaşma günüdür. Bu nedenle dünyada şehvetin, makamın ve malın küpüne düşüp, özlerinde çakallık olan kimselerin tefekkür-ü mevt ile yar olmaları, ahirete hazırlık yapıp, o günü düşünmeleri beklenilemez. Ölüm bahsi mevzu olduğunda dudak bükmeleri, “Hadi canım sen de! Konuşacak başka konu bulamadın m?” dercesine omuz silkmeleri, içlerine düştükleri şehvet, makam ve mal karışımı masiva küpünde fena bulup, yok olmalarının işaretidir. Aslında bu durum, bilinerek veya bilinmeyerek Allah harici putlar icat edip onlara bağlılığı ve kulluğu ilan etmektir. Bu grubun tefekkür-ü mevt hususunda dudak bükmelerinin karşısında, özleri Allah’a ve Resulüne dönük olup, Allah ve Peygamber sevgisiyle boyanan(22) hak erleri, ölümü bir vuslat, bir düğün gecesi, kabri ise sevgilinin ağuşu olarak algılamaktadırlar. Binaenaleyh Tefekkür-ü mevt bu dairede bulunanlar için hüzün kaynağı olmaktan ziyade neşe ve sevinç kaynağıdır. Onların bu husustaki yegane endişeleri, Allah’a daha mükemmel bir kulluk, kendilerine bırakılmış olan gül Nebi (s.a.v)’inin emanetlerine ne derece sahib çıkılıp çıkılmadığıdır.

Kişiye gözünün akıyla karası hatta ondan daha yakın olarak ifade edilen ölümü bir an olsun gözardı etmeden, hayatı ilahî kıvamda yaşayan, malın ve evladın fayda sağlamadığı gün için hazırlıklı olup, yarın için ne hazırladığına sık sık bakan, gönlü Allah ve Resulü’nün sevgisiyle dolu güzellerden olma duası ve temennisiyle.

————————————————————————————-